Mahyada Tek Partili dönem!...

<table bgColor=#ffffff><tr><td class=metin>Mahyada Tek Partili dönem!</TD> <td align=right></TD></TR></TABLE>

<table cellSpacing=0 cellPadding=0 align=right><tr><td></TD></TR></TABLE>5 Ekim gecesi İstan-bul'un beş büyük camisinde yakılan mahya ışıkları, yaşı 60'larda olan pek çok insanı 'Tek Parti' dönemine götürmüş olmalı.

Gazeteler 'Mahya mesajı' dese de bu mahyalarla nasıl bir mesaj verilmek istenmişti acaba? Hükümetin 'demokratik açılım'la ilgili çaba sarf ettiği bugünlerde bu mahyaların asılması pek manidar değil mi? Hem kandil değil Ramazan değil, bu mahyalar da nereden çıkmıştı? Bu siyasi mesajların yeri billboardlar mı, yoksa cami minareleri mi? Bu ve buna benzer soruları uzatmak mümkün; ama bizim konumuz bu sorulara cevap aramak değil. Geçmişte örnekleriyle mahya olarak karşımıza çıkan siyasî mesajlar...
Aslında 1908'e kadar selâtin camilerine dini ya da siyasi mahya asılmıyordu. Sadece dinî hassasiyetler gözetilerek çiçek, cami, fıskiye, top arabası, kayık gibi halkın ilgisini çeken narin şekiller çiziliyordu, güzel semboller kullanılıyordu. Dinî yazılar içeren mahyalar, 1908'den sonra Meşrutiyet döneminde kullanılmaya başlanmıştır: Ya Hennân, Amanya'ya Hazreti Fahr-i Âlem, Aleyke avnullah (Allah'ın yardımı üzerine olsun), Muhammed Nebî, Lâilâheillallah, Muhammedun Resulullah, Maşallah...
Meşrutiyet hükümetinin kötü idaresini örtme isteğiyle üzerinde durduğu İslamcılık kaygısı ve İstanbul halkını işgal yıllarında dinî hassasiyetleri ayakta tutarak avutma çabası ise Cumhuriyet döneminde yerini siyasi kaygıların ön plana çıktığı mesajlara terk etti: Cumhuriyet, Varol İnönü, ******, Müslümanlar cumhuriyetperverdirler, Bayrak, Çift hilalli bayrak, Ne mutlu Türk'üm diyene, Bize cumhuriyet yakışır, Vatan sevgisi imandandır, Türk yılmaz, Teyyareyi unutma, Yaşasın cumhuriyet...
Mazide İstanbul, Edirne gibi iki büyük kentin selâtin camilerine asılan siyasî içerikli mahyalardan bazılarının hiç olmazsa resimlerini okurların ilgisine sunuyoruz:
30'lu yıllarda mahyalar


1932 senesinde İstanbul'un büyük camilerine asılan yazıların neler olduğunu okurlarına duyurmak için, İstanbul'da 15 Gün isimli mecmuanın mahyacılarla yaptığı röportajdan alınan iki soru ve bu sorulara verilen cevaplarda pek ilginç bilgiler aktarılıyor.
"Bu ramazan kurulacak mahyalar tespit edilmiş midir? Evet, şunlardır: 1- Hoş geldin, 2- Safâ geldin, 3- Hilaliahmeri unutma, 4- Tayyareyi unutma, 5- Şehitlere Fatiha, 6- Yerli malı al, 7- İsraftan sakın, 8- Yetimlere bak, 9- Hilâl, Yıldız, 10- Gül, 11- Vatandaş hesabını bil, 12- İktisada alışalım, 13- Kimsesizleri düşün, 14- Paranı biriktir. Bunlardan bir kısmı yazılmıştır.
Bu sene kaç camide mahya kurulacaktır?
11 camide, onlar da şunlardır: Sultanahmet, Ayasofya, Beyazıt, Yenicami, Süleymaniye, Fatih, Eyüp, Dolmabahçe, Nusretiye, Üsküdar'da ve Aksaray'da Valide Camii."
***


***


***


***


1940'lı yıllarda Tek Parti zihniyetini yansıtan mahyalar özellikle Edirne Selimiye Camii'nin minareleri arasında yerlerini aldı. Sultanahmet Camii'nde geçmiş yıllarda birbirinden ilginç mahyalar kuruldu. "Para Biriktir" bunlara bir örnek. ZAMAN